To dziwna powieść. Napisana w 1920, oficjalnie wydana w ZSRR dopiero w 1988, była inspiracją dla Orwella przy kreowaniu świata w "1984". Eugeniusz Zamiatin, z zawodu inżynier, jest po trosze protoplastą postaci głównego bohatera - ∆-503, także inżyniera-konstruktora. Jest przekonany o słuszności Państwa Jedynego w którym żyje, o zasadności mieszkania oszklonego, aby wszyscy mogli go widzieć, o sensowności planu dnia, który współdzieli razem ze wszystkimi innymi ludźmi. Wszyscy o tej samej godzinie wstają, idą do pracy, uprawiają seks, myją się, chodzą na spacer. A jednak pewnego dnia nie czuje się najlepiej... ma sny! Lekarz stwierdza u niego "duszę". A skutkiem posiadania duszy jest miłość do enigmatycznej I-330. (Choć słowo "miłość", zdaje się, nigdy w tej książce nie pada. Chyba że w odniesieniu do proto-Wielkiego Brata - tutaj zwanego Dobroczyńcą).
Postacie kobiece, jak zauważył w nocie tłumacza na końcu książki Adam Pomorski, są motorem akcji tej powieści. Co jest, muszę przyznać dość szczególne. Więc jest rewolucjonistka I-330, jest ciepła, pulchna O-90, na którą główny bohater ma "zapis" - czyli może uprawiać z nią seks w Dni Seksualne. No i Ю, niechciana i zakochana. Niespełniona. Wszystkie starają się ciągnąć ∆-503 w swoją stronę, a on tylko się temu, chętnie lub niechętnie, poddaje, mimo iż przez cały czas ma się wrażenie, że to jednak on działa.
Styl jest jedyny w swoim rodzaju. Porwane zdania, bohaterowie nigdy nie mogą odpowiednio wyrazić swoich myśli. Mówią półsłówkami. Główny bohater, który jest narratorem powieści, już na początku wyraża swoje ubolewanie, że nie jest poetą, który mógłby wychwalać życie w Państwie trochejami i anapestami. Ale jest tylko inżynierem, człowiekiem nauki, który komunikuje swoje myśli w ten sposób:
"Słońce - przez sufit, przez ściany; słońce z góry, z boków, odbite - od dołu. O - na kolanach R-13, malutkie kropelki słońca w jej niebieskich oczach. Odtajałem jakoś przy nich, doszedłem do siebie."
"Poranny dzwonek - wstaję - i całkiem co innego: za szkłem sufitu, ścian, wszędzie, zewsząd, na wskroś - mgła."
"Korytarz. Tysiąctonowa cisza. Pod półokrągłymi sklepieniami - żarówki, bezkresny, migotliwy, drżący wielokropek."
W ten oto sposób "My" jest wyraźnie obrazem modernistycznym, gdzie opisane są same impresje, to co widoczne, zilustrowane w specyficzny dla mówiącego sposób. Ale nie znajdujemy tu opisu uczuć towarzyszącym temu, co widzialne. Jeżeli nawet bohater podejmuje próby ich wyrażenia, jego słowa wyobcowują te uczucia jeszcze bardziej. W jego ustach stają się one cięższe niż przedmioty, ale jeszcze bardziej niż przedmioty puste. Wyjątkiem są tylko słowa opiewające Dobroczyńcę, albo Państwo Jedyne. Wówczas mowa wzbogaca się, jest niemal ekstatyczna.
Bardzo interesująca jest też krytyka naukowego, empirycznego postrzegania. Jeżeli bohater w coś wierzy, jest to tylko matematyka. Poezja, razem ze stopami metrycznymi, także uznawana jest za pewnego rodzaju naukę ścisłą. W ten sposób wszystko posiada sens, jest proste, oczywiste. Jednak nawet w matematyce istnieją liczby urojone - pierwiastek z -1, który nie daje spokoju ∆-503. Pierwiastek, który jest symbolem wszystkiego, o czym ∆-503 wolałby zapomnieć, ale co wraca do niego, zwłaszcza w chwilach zwątpienia...
Tej książki nie czyta się łatwo, ale muszę przyznać, że pod względem konstrukcji i stylu jest to jedna z najoryginalniejszych powieści z jakimi miałam jak na razie do czynienia. Język i sposób obrazowania są idealnym odbiciem tego sterylnego, zaprogramowanego świata i ich mieszkańców. To nie ułatwia zadania czytelnikowi, ale z drugiej strony udowadnia, że komunikacja pomiędzy tak różnymi mentalnościami jest, mimo wszystko, możliwa.
7 komentarzy:
Czekałam kiedy dodasz recenzję, bo mam tę książkę na liście priorytetowej:). Nawet za Twoją radą licytowałam książkę na allegro, ale mnie przebili;).
Recenzja ciekawa i będę musiała ponownie wybrać się na łowy. Pozdrawiam:))
Mam nadzieję, że się wkrótce Ci się uda. A np. ta licytacja?: http://allegro.pl/eugeniusz-zamiatin-my-i1456377114.html Widzę, że mają tanią przesyłkę.
Powodzenia w szukaniu :)
Kurczę, ale kusisz :D
Chyba też zalicytuję :)
No, jeszcze mnie kiedyś ktoś zaskarży, że jestem reklamową wtyką allegro ;D
Jestem świeżo po lekturze "My". Również zwróciłem uwagę na język powieści, który na pewno nie należał do najłatwiejszych.
Dla mnie posłowie tłumacza było dziwne. Uczepił się tej I i O i jeszcze Ю. Moim skromnym zdaniem powinien bardziej skupić się na społeczeństwie, w którym D-503 funkcjonuje:) "My" to książka, która stała się źródłem inspiracji dla wielu późniejszych antyutopijnych powieści. Wiele pomysłów Zamiatina znalazło odbicie w innych antyutopiach.
To jedna z najlepszych i najgenialniejszych antyutopii XX wieku obok Huxleya, Płatonowa i no dobrze... niech mu będzie Orwella (nie wierzę, żeby ten ostatni, nie czytał Zamiatina. „My" ma niełatwą formę, tak jak trudno czasme przebrnąć przez dżunglową narrację Llosy, ale to jest naprawdę coś wielkiego i ważnego w historii literatury i nam, jeśli tylko zdołamy przegryźć się przez książke, otwiera mózgi. Kryzys miłości, inercjyjna postawa, pewne... wątpliwości, wszechobecna mentalność hodowlanych kur. To pasuje nie tlyko do społeczeńsw Wielkich Braci, ale do wszelkich zakłamanych fundamentalizmów. Polecam zbiór opowiadań Zamiatina "Jaskinia" i "Wykop" Płatonowa. Idę do wyrka. Macham.
Zgadzam się z przedmówcą. Mnie to wręcz trochę boli, że 1984 Orwella tak wychwalane i och i ach a o powieści Zamiatina mało kto wie. Ciężko się czyta, ale tak jak w przypadku poszarpanej narracji Llosy, jak już człowiek się "przestawi" i zaadaptuje, to nagle: "łał!".
Płatonowa muszę w końcu coś przeczytać.
Prześlij komentarz